Trafik yoğunluğunun artması ve gelişen ticaretle birlikte uzun süren seyahatler, otomotiv endüstrisinde güvenliğin ve konforun ön plana çıkmasını sağlamıştır. Bu amaçla, araçlarda tekstil materyallerinin kullanımı artmış ve bu materyallerden beklentiler yükselmiştir.
Otomotiv tekstilleri, kara, deniz, hava taşıma araçlarının yanı sıra, uzay sanayiinde de kullanılan teknik tekstillerden oluşmaktadır.
Günümüzde bir otomobilde kullanılacak olan malzemelerin ekolojik ve geri kazanılabilir olmasının çevre açısından çok değerli olduğu görülmektedir. Otomobilin hafif olması da, az yakıt harcamasına olanak vererek doğal kaynakların korunmasını sağlayacağından, önemli bir kriterdir.
Tekstiller, diğer malzemelerle kıyaslandıklarında göreceli olarak hafif ve sağlam olma, yüksek nem tutma kabiliyeti, gözenekliliğin ayarlanabilmesi, düşük maliyetli geri dönüşüm, lifli yüzey ve diğer malzemelerle farklı şekillerde kombine edilebilme gibi pek çok üstün özelliğe sahip oldukları görülmektedir. İzolasyon, güvenlik, dekorasyon, filtreleme gibi işlevlerin yanı sıra, araçlarda konfor da sağlamaktadır.
Otomotiv endüstrisinde farklı hammadde ve üretim yöntemleriyle üretilmiş birçok tekstil ürünü kullanılmaktadır. Dokunmamış (nonwoven) ve dokuma kumaşlar en çok kullanılan kumaş türleridir. Kullanılan tekstil ürünleri kullanım alanlarına göre; halı, emniyet kemeri, hava yastığı, ses izolatörü, koltuk döşemelik kumaşı, koltuk astar kumaşı, lastik kord kumaşı, koltuk dolgu kumaşı, kapı içlerinde, filtre kumaşı ve branda sayılabilir. Ayrıca, tekstil malzemeleri taşıtların zırhlı kaplamalarında da yoğun olarak kullanılmaktadır. Bir binek otomobilde yaklaşık 20kg tekstil malzemesi kullanılmaktadır.
Tekstil ürünlerinin, kalite arttırıcı ve daha ekonomik olması yolundaki arayışlar sürmekte ve yüksek mukavemet, uzun süren dayanım, hafif ve iyi bir görünüm sergilemesi beklenmektedir.
Orta sınıf bir otomobilde kullanılan tekstil materyallerinin en büyük grubunu polipropilen veya poliester liflerinden üretilen şekil verilmiş veya düz formda kullanılan dokunmamış kumaşlar (nonwoven) oluşturmaktadır. İkinci sırada yer alan döşemelik kumaş grubunda, poliester ipliklerinden genellikle düz veya kadife teknolojisiyle üretilen dokuma kumaşlar bulunmaktadır.
Araç Lastikleri
Lastiklerin yer ile teması yüzünden ciddi bir ısıl ve mekanik dayanım göstermeleri gerekmektedir. Ayrıca darbe emici özellikte olmaları da bir diğer istenen özelliktir. Tekstil liflerinin destekleyici özelliği olmadan bu performansı elde etmek imkansızdır.
Lastik temel olarak kauçuk, kord bezleri ve çelik tellerden meydana gelmektedir. Kord kumaşı takviye ve boyut sabitliği sağlayarak, yükün lastik üzerine eşit oranda yayılmasını sağlar. Lastiğin yük taşıma kapasitesini artırır.
Emniyet Kemeri
Emniyet kemerlerinin kullanım amacı, aracın ani yavaşlaması esnasında kişinin öne doğru hareketini kontrollü bir biçimde durduran, ciddi yaralanmaları ve ölümleri yaklaşık %50 oranında azaltan materyallerdir.
Emniyet kemerleri %25-30 uzama ile 1500 kg yük taşıyabilmelidir. Bu kumaş şok kuvvete dayanıklı olmalıdır. Kumaş kenarları sert olmamalıdır. İlk emniyet kemerlerinde poliamid esaslı iplikler kullanılmasına rağmen UV dayanımı nedeniyle poliester daha fazla kullanılmaktadır.
Hava Yastığı
Hava yastıkları, taşıtların otomatik koruma sistemidir. Hava yastıkları tek başlarına (emniyet kemerinin etkisi olmaksızın) ölüm oranını % 28, ağır yaralanmaları ise % 38 oranında azaltmaktadırlar. Hava yastıkları direksiyona ve gösterge paneline monte edilmekte, aracın ön kısmında ve arka kısımda herhangi bir çarpışma durumunda şişmektedir. Hava yastığı 40 milisaniyeden daha kısa sürede şişecek şekilde tasarlanmıştır.
Hava yastığı kumaşı sıcak gazlara karşı dirençli yapıda olmalı ve yüzeyinde erime olmamalıdır. Hava yastığı için gerekli olan kumaş miktarı hava yastığının araba içindeki bulunduğu yere göre değişmektedir.
Günümüzde nylon6.6 iplikten dokunmuş üzeri silikon kaplı kumaş kullanılmaktadır.
Koltuklar
Taşımacılıkta kullanılacak olan tekstillerin en çok bilineni, otomobil koltuklarının döşemelikleridir ve üretimde en geniş hacmi bu malzemeler tutmaktadır. Otomobil koltuklarında genelde; döşemelik kumaş, köpük ve astar olmak üzere üçlü kaplamalar kullanılmaktadır. Kaplama bileşenlerinin fonksiyonları kaplamanın kullanılacağı alana göre değişmektedir. Döşemelik kumaşın görevi; konfor, estetik ve aşınma direnci sağlamaktır.
En çok poliester lifleri kullanılmaktadır. Aşınmaya karşı direnç, UV ışığa direnç, kolay temizlenebilirlik, küflenmeye karşı direnç ve iyi derecede yırtılma mukavemeti gibi özellikler, poliesterin kullanımını artırmıştır.
Konfor ve fonksiyonelliği arttırabilmek için: Daha yumuşak tutum sağlamayı başaran geliştirilmiş bitim işlemleri, antimikrobiyel apreler, mikrokapsüller, antistatik ve kir itici terbiye işlemleri ve ısıl konforu sağlayıcı teknikler gibi proseslerden yararlanılabilmektedir.
Taban Kaplamaları
Otomobillerin zeminlerinde dekoratif ve yalıtım amaçlı olarak taban kaplamaları kullanılmaktadır. Taban kaplaması olarak kullanılacak ürünlerin belirli bir sertliğe, aşınma dayanımına ve temizlenme kolaylığına sahip olmaları gerekmektedir. Son senelerde önem kazanan başka bir özellik ise güç tutuşurluktur. Otomobil içerisinde kullanılacak olan yer kaplamalarının yüksek sıcaklıklara dayanımlı ve güç tutuşur olmaları istenmektedir.
Otomobillerin yolcu kabini tabanlarında genelde tafting velur halılar kullanım alanı bulmaktadır. Halılar konfor özelliklerine ilaveten titreşim sönümleme, ısı yalıtım ve ses yutum özellikleriyle ulaştırma araçlarının içerisinde kullanılmaktadır.
Kapı ve Duvar Paneli Kaplamaları
Kapı ve duvar panellerinin temel özellikleri estetik görünüm ve ses geçirmezliktir. Bu uygulamalarda kullanılan kumaşlar estetik görünümlerini yitirmeksizin kolay şekil alabilmelidirler. Çözgülü örme, düz dokuma, yuvarlak örme ve nonwoven kumaşlar kullanılabilmektedir.
Otomotiv sektöründe araba üreticileri ekolojik olarak çevreye ve insana zararı olmayan materyalleri kullanmaktadır. Bitkisel lifler, cam, karbon gibi liflere kıyasla çevre koruma, geri dönüşüm ve düşük özgül ağırlık gibi özelliklere sahiptir. Örneğin Mercedes-Benz E sınıfı araç modellerinin kapı panellerinde bitkisel lif esaslı kompozit yapılar kullanılmıştır. Bu yapı içerisinde yer alan keten/kenevir lifleri epoksi maddesi ile kaplanmıştır. Bu sayede cam lifleri ile yapılan kapı panellerine kıyasla %20 azalma sağlanmıştır. Aynı zamanda mekanik özelliklerde geliştirilmiştir. Bitkisel lif esaslı kompozit yapılar kapı panellerinde, bagaj astarı olarak ve müzik sistemlerinin yer aldığı arka panelde üretiminde kullanılmaktadır.
Tavan Kaplamaları
Araba tavanları çok katmanlı malzemelerdir. Japonya ve Avrupa’da çoğu zaman araba tavanları dokusuz yüzeylerden yapılmaktadırlar. ABD’da ise çözgülü örme kumaşlar kullanım alanı bulmaktadır. Çözgülü örme kumaşlar çok daha iyi sürtünme ve pilling dayanıklılıkına sahiplerdir ve ayrıca çok iyi olan esneme fonksiyonlarınden dolayı çok daha iyi kalıplanabilmektedirler. Nonwoven yüzeyler ise kalıplamadan sonraki düşük çekme fonksiyonları sebebiyle tercih edilmektedirler. Ayrıca araba tavanları ses yalıtıcı ve soğurucu özelliklerde de tasarlanabilmektedirler.
REFERANS
Parlak İnan, R., Oz Ceviz, N., (2018) Otomotiv Teknik Tekstillerinde Kullanılan Liflerin Özelliklerinin İncelenmesi, İstanbul
Çelikkanat, A. B., (2002) Teknik Tekstiller, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul
Mecit, D., Ilgaz, S., Duran, D., Başal, G., Gülümser, T., Tarakçıoğlu, I., (2007) Teknik Tekstiller ve Kullanım Alanları, Teksil ve Konfeksiyon Dergisi, İzmir Bursa